Tôi cứ bị ám ảnh mãi bởi hình ảnh những thân người đen đúa, lầm lụi đi lại trong sân, có người thi thoảng lại hét toáng lên, có người nằm xoài ra giữa sân phơi nắng tại Trung tâm điều dưỡng người tâm thần có công (xã Đông Kinh, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình). Họ là những người bị gọi bằng một cái danh từ chung: “người điên”.
Những số phận thương tâm
Chúng tôi đến Trung tâm đúng lúc nhân viên đang chuẩn bị bữa trưa cho các bệnh nhân. Ông Bùi Trọng Nghĩa, Tổ trưởng tổ nấu ăn dẫn chúng tôi vào phòng ăn của người bệnh. Trong phòng, những phần ăn đã bày sẵn, ngay ngắn trên bàn. Nơi là phần ăn dành cho cán bộ hưu trí, chỗ dành cho các đối tượng xã hội, góc khác dành cho nữ giới…
Tiếng kẻng vang lên. Hàng chục người, người nào cũng đen đúa, đôi mắt dường như đã trở nên bàng quan với tất cả, ùa vào phòng ăn. Có lẽ, đã thành thông lệ, họ nhanh chóng tìm đến chỗ ngồi của mình. Người điên, tất nhiên là họ khổ rồi, nhưng cái khổ đó còn hằn sâu cả vào trong bữa ăn. Ai mà không ứa nước mắt trước cái cảnh họ nhồm nhoàm, xì xụp, hối hả đưa vào miệng, không phân biệt đâu là cơm, đâu là thịt, đâu là nước canh. Có người còn tội nghiệp hơn, bưng bát cơm vào góc nhà, ngồi bệt xuống, rồi hấp tấp ăn, nước canh rớt cả xuống sàn nhà. Tôi xót xa nghĩ, những con người kia, ăn chỉ là bởi bản năng tồn tại, chứ họ không thể được hưởng hạnh phúc nhỏ nhoi nhất, đó là thưởng thức được vị ngon của hạt cơm mềm, của cọng rau xanh mát. Chỉ khoảng 5 phút, là các bệnh nhân đã hoàn thành bữa ăn của mình, rồi nhanh chóng rời khỏi phòng ăn. Có lẽ, đây là bữa ăn tập thể có tốc độ nhanh nhất mà tôi được chứng kiến.
Họ lại trở ra khuôn viên, về phòng, dật dờ như cái bóng, nhưng cũng có thể, ngay sau đó, khi lên cơn, họ lại trở nên hung giữ, cấu xé, thét gào. Tôi nghĩ, có nhiều người ở ngoài đời kia, đang vật vã trong những bất hạnh riêng tư, nếu vào đây, sẽ thức tỉnh và nhận thấy rằng, mình còn may mắn khi trời còn ban cho một trí óc bình thường. Tôi nghe ông Bùi Đình An, Trưởng phòng hành chính kể lại những câu chuyện mà không khỏi rùng mình. Những câu chuyện của họ, dù chỉ là vài cái gạch đầu dòng (bởi chẳng ai có thể khai thác đầy đủ từ một người điên), cũng đã thấm đẫm sự thương tâm, nỗi đớn đau của những số phận. Còn rất nhiều những số phận đã kinh qua chiến tranh và và có số phận bi thảm như anh Quyết tại trung tâm này. Đó là cựu Đại tá Vũ Ngọc Ổn (SN 1957) ở Tư lệnh phòng không không quân, vợ là bác sỹ. Thế nhưng sau khi phát điên, anh đã giết chính người vợ của mình. Những câu chuyện khiến tôi vừa kinh sợ, vừa thương cảm. Kinh sợ bởi tội ác tày trời, nhưng thương cảm bởi những tội ác đó gây ra bởi những người thân xác là của họ, còn linh hồn họ, đau đớn thay, đã bị sự tăm tối xâm chiếm mất rồi. Ở đây, họ được uống thuốc chữa trị, nhưng chỉ làm họ “dịu”đi, chứ rất hiếm trường hợp trở lại bình thường.
Chữ “Tâm” và chữ “Nhẫn”
Ngày còn bé, ở sau nhà tôi có một thanh niên bị điên. Những người trong gia đình đã nhốt anh vào trong một căn phòng riêng. Hàng ngày, tôi chứng kiến cảnh họ vật vã, khổ sở thế nào để chăm sóc một người lúc nào cũng có thể đập phá, gào thét. “Vậy mà chúng tôi phải chăm sóc đến gần 200 người điên đấy” – ông Phạm Xuân Vị, Quyền Giám đốc Trung tâm nói.
Ông Vị tâm sự không giấu diếm: “Không phải là chúng tôi không thương họ, không muốn nói nhỏ nhẹ với họ, nhưng những người điên phải quát lên thì họ mới nghe. Thế nên, nhiều cán bộ lúc đầu vào đây nhỏ nhẹ lắm, nhưng càng ngày thì càng có thói quen… nói to. Đến độ, cái bệnh nghề nghiệp ấy còn đeo về đến tận nhà, rồi to tiếng với người thân”.
Các cán bộ ở đây phải thực sự sống chung với các bệnh nhân. Ngoài việc khám bệnh, theo dõi sức khỏe, tâm lý, họ còn phải làm thay cho bệnh nhân những việc khác như cắt tóc, cạo râu, tắm giặt, vệ sinh… Trong quá trình chăm sóc như vậy, nhiều cán bộ đã mang thương tật suốt đời khi bị người điên tấn công. Câu chuyện đau buồn nhất là về ông Trần Đăng Phượng hiện đã về hưu, vốn trước đây làm hộ lý tại khoa 1, là khoa của những người bị bệnh nặng. Hôm đó, khi bệnh nhân đòi ra ngoài, ông đã ngăn cản, nên đã bị một bệnh nhân đấm rất mạnh vào mắt phải. Cú đấm quá hiểm, khiến ông phải đi cấp cứu, phẫu thuật ở Bệnh viện Mắt, nhưng con mắt ấy vẫn phải chịu cảnh mù lòa suốt đời. Nhiều cán bộ khác cũng “chịu chung số phận” với ông Phượng, như anh Hùng (hộ lý) bị bệnh nhân dùng gạch đập vào đầu; chị Dung (nhà bếp) bị bệnh nhân ném đĩa vào mặt phải khâu 10 mũi; anh Hoàng bị bệnh nhân cầm đá ném vào gáy, ngất lịm…
 |
Còn những chuyện cán bộ bị bệnh nhân hất nước sôi vào người thì là “chuyện thường ngày”. Ông Bùi Trọng Nghĩa cởi áo rồi chỉ cho tôi vét sẹo chạy vắt ngang sườn ông, đó chính là di chứng của lần ông bị tạt nước sôi cách đây 2 tháng. Lúc đó, ông đang đứng trong bếp, thì bệnh nhân ào ào xông vào để lấy nước. Ông ngăn cản lại vì lo ngại dẫn đến xô đẩy, nguy hiểm cho bệnh nhân, thì bất ngờ một bệnh nhân múc một ca nước sôi rồi hất thẳng vào mặt ông. Ông né được, nhưng sườn thì dính trọn ca nước, phải điều trị hơn tuần mới khỏi. Ông Nghĩa bảo, trước đây, chị Phí Thị Hương cũng từng bị bệnh nhân hất nước sôi vào vùng bụng, ngực, chân, phải nằm viện tháng trời mới có thể đi lại được. Trước sự nguy hiểm ấy, gần đây Trung tâm đã phải dựng một hàng rào bằng sắt ngăn giữa phòng ăn và nhà bếp, đồng thời sắm một hệ thống lọc nước tự động để phục vụ cho bệnh nhân.
Tuy gặp nhiều áp lực và nguy hiểm như vậy (ông Nghĩa còn bảo: “chúng tôi hình như cũng là một thể của bệnh tâm thần”), nhưng tiền lương của các cán bộ nhân viên ở đây khá khiêm tốn. Ngay như ông Phạm Ngọc Ruệ, Phó giám đốc, thâm niên gắn bó với Trung tâm từ khi thành lập năm 1979, nhưng lương tháng chỉ có hơn 5 triệu đồng. Những người mới vào thì chỉ được gần 1 triệu đồng/tháng. Chính vì vậy mà, ông Phạm Xuân Vị cho biết: Vào năm 2000-2001, Trung tâm còn có 6 Bác sỹ, giờ thì rơi rụng, chỉ còn 1 bác sỹ là ông Ruệ nữa mà thôi. “Chăm sóc những bệnh nhân tâm thần, không chỉ cần chữ “tâm” mà còn cần cả chữ “nhẫn” nữa”- ông Vị tổng kết. Tôi thật thấm thía điều đó khi có một ngày ở đây.
“Nằm giữa mất chăn”
Ông Vị cung cấp cho tôi một số thông tin chung về trung tâm. Trung tâm trực thuộc sở Lao Động, Thương binh và xã hội Thái Bình, được thành lập vào tháng 4/1979. Lúc đầu, trung tâm chỉ có 20 bệnh nhân, 9 cán bộ. Hiện nay, số bệnh nhân đã lên tới gần 200 người với 57 cán bộ. Các đối tượng tâm thần vào đây chủ yếu là những người có công với cách mạng và một phần khác là các đối tượng xã hội. Tuy vậy, thực tế, hiện số người được nhận chế độ có công tại đây chỉ là 62, còn số khác, do bị mất hết giấy tờ, nên chỉ được hưởng chế độ như những đối tượng xã hội khác, tức 300.000 đồng/người/tháng. Đó thực sự là thiệt thòi rất lớn cho họ.
Ông Vị than thở qua hình ảnh ví von: “Chúng tôi như là kẻ “nằm giữa mất chăn”. Vì tên gọi của chúng tôi là Trung tâm điều dưỡng người tâm thần có công nên tỉnh cho rằng Bộ Lao động, Thương binh và xã hội và Cục Người có công phải đầu tư. Thế nhưng, Cục chỉ đầu tư cho 1/3 bệnh nhân là người có công, còn 2/3 đối tượng là bệnh nhân xã hội nên Cục lại cho rằng tỉnh phải có trách nhiệm”. Ông Vị cho biết thêm: nhiều năm nay Trung tâm không có được sự đầu tư về cơ sở hạ tầng, nhà ở của bệnh nhân, nhà làm việc của cán bộ xuống cấp nghiêm trọng, bởi đã xây dựng 30 năm; trang thiết bị y tế hầu như không có gì.
Bệnh nhân tại đây do sức khỏe suy giảm, nên mắc rất nhiều bệnh, nhưng xe đưa bệnh nhân đi viện thì đã “tã” đến mức không sử dụng được nữa. Đến khi đưa bệnh nhân đến viện rồi, thì còn nảy sinh nhiều khó khăn khác. Khi điều trị các bệnh đa khoa, những bệnh nhân này còn phải “trị” cả bệnh tâm thần, nên các bệnh viện không muốn tiếp nhận họ vào chữa trị chung với những người bình thường khác, lại đẩy bệnh nhân lên tuyến cao hơn. Khi nhập được viện rồi thì Bảo hiểm y tế chỉ thanh toán 95% kinh phí, còn 5% thì trung tâm chưa biết lấy ở đâu…
Tôi rời khỏi Trung tâm khi trời chập choạng tối. Cạnh nơi của gần 200 số phận khổ đau này, con sông Diêm vẫn hiền hòa uốn lượn, từng gia đình đang lên đèn, quây quần ấm áp trong niềm hạnh phúc giản dị thường ngày…
nhìn cái ảnh đã thấy ghê!
ReplyDelete